İş Stresi ile Tükenmişlik Sendromu Arasındaki İlişki

İş stresi ve tükenmişlik sendromu birbirleri ile yakından ilişkilidir. Stres genel tabiri ile kişinin dış etkenlerle baş edememe durumunda verdiği tepkilerdir. Anlık durumlarda vücudu algılara karşı açık tutan stres, kronik ve kontrol edilemeyen bir hal aldığında kişinin biyolojik ve psikolojik olarak yıpranmasına, çeşitli psikiyatrik rahatsızlıkların ortaya çıkmasına sebep olabilir. İş stresi ise kişinin çalıştığı işte kendini yetersiz hissetmesi sonucu ortaya çıkan duygusal ve fiziksel tepkilerin tümüdür. İş stresinin temel nedenleri, üst mertebeler tarafından onaylanma arzusu ve başarısız olma kaygısıdır. Çalışılan işin gereksinimlerini yerine getirememe korkusu sonucunda ortaya çıkabilen iş stresi kontrol altına alınmadığı takdirde çalışanın psikolojik ve fiziksel sağlığı için çok ciddi sorunlar oluşturabilir. İş stresi; uykusuzluk, baş ağrısı, sindirim sistemi problemleri gibi bedensel yakınmaların yanı sıra panik atak, anksiyete, depresyon gibi psikolojik çöküş yaratabilen durumlara neden olabilir. İş stresi kontrol altına alınmadığı takdirde kişinin yaşamını ciddi anlamda kötü etkileyebilir ve tükenmişlik sendromuna neden olabilir.

Tükenmişlik sendromu kişinin kariyerinden, aile ve sosyal yaşantısından aldığı zevkin azalmasına ve bireysel kimliğinin kaybedildiğine inanmasına neden olan fiziksel ve zihinsel tükenme durumudur. Kişinin çalıştığı işte motivasyonunu kaybetmesi, aşırı stresli olması, hizmet verdiği insanlara ve çalışma amacına karşı ilgilerini kaybetmeleri durumu bireyin iş hayatında tükenmişlik yaşamasına neden olabilir.  Tükenmişlik sendromu genelde stres ile etkin mücadele edememe sonucu olarak oluşur ve hayattan zevk alamama durumuna yol açabilir. Duygusal, fiziksel ve davranışsal olarak farklı şekillerde kendini gösteren tükenmişlik sendromunun üzerinde yaş, cinsiyet, iş yükü, aidiyet duygusu gibi faktörlerin etkisinden söz edilebilir.  Fiziksel semptomlarını yorgunluk, uyku düzeninde bozulmalar, kalpte çarpıntı gibi gösterirken kişi kendini duygusal olarak keyifsiz, mutsuz ve tatminsiz hisseder. Fiziksel ve duygusal semptomların sonucunda kişi sabırsızlık, ani sinir patlamaları veya aşırı duyarlılık davranışları sergileyebilir.

İş stresi ve tükenmişlik sendromunun oluşmasında dört evreden söz edilebilir. İlk evrede birey çok heyecanlı ve isteklidir, motivasyonu çok yüksektir. İkinci evrede yaptığı işe karşı olan isteği ve ilgisi azalır. İşini yaparken karşılaştığı sorunlardan büyük rahatsızlık duyar ve yavaş yavaş tatmin olma duygusunu kaybeder. Üçüncü evrede sistemdeki çarpıklıkların asla düzelmeyeceği ve insanların değişmeyeceğine karşı inancı artar. Bu durumun sonucunda birey ya durumla başa çıkmaya çalışır ya da kendini işten çekme davranışında bulunur. Dördüncü evredeyse mesleğe karşı ilgi ve sevgilinin büyük oranda azalması, umutsuzluk ve karamsarlık baş gösterir. Birey artık sadece maddi güvence zorunluluğundan dolayı çalışır ve işte olan başarısı düşer, sosyal çekilme durumu yaşar.

İş stresi ve tükenmişlik sendromu arasında ki ilişkiye bakıldığı zaman bu etkenin arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişkiden söz edilebilir.  Kişinin iş hayatında tükenmişlik yaratan etmenlerden en önemlisi iş stresidir, başa çıkılamayan bu stres durumunda kişi tükenmişliğin dördüncü evresine kadar gelir ve bu evreden sonra durum kişinin sosyal hayatını da olumsuz yönde etkilemeye başlar. Fiziksel ve zihinsel olarak bitkin hisseden bir kişi iş hayatında verimli bir çalışmada bulunamaz, başarısızlık hissi yaşar. İstemediği, ilgi duymadığı bir işte sadece maddi gereksinimler için çalışan bireyin o iş hayatında verimli sonuçlar elde etmesi beklenemez. İsteyerek işini yapan kişi ile zorunluluklardan kaynaklı işini yapan kişinin farklılıklarına bakıldığı zaman işten alınan verimin çok uç noktalarda farklılıklar yarattığı görülebilir. Stres kişinin sadece zihinsel değil bedensel yakınmalarına da yol açtığından dolayı kişi kendinin sürekli hasta, keyifsiz ve enerjisiz hisseder. Bu bedensel yakınmaların iş stresi ve tükenmişlik sendromundan kaynaklandığının çoğu kişi maalesef farkında olamaz. Özellikle sabahları kalkmakta ve işe gitmekte zorlanan birey bir zaman sonra depresyonla beraber kısır döngüye girer. Bireyin işinden verim alamaması ve ilgi eksikliği duyması tükenmişlik sendromunun ilk belirtilerindendir.

Sonuç olarak iş hayatında stres altında olan birey, işine karşı ilgi kaybı, isteksizlik yaşar, bu durumlar tükenmişlik sendromuna neden olur kişinin işinde olan verimini azaltır. Stresin ve tükenmişlik sendromunun neden olduğu bu olumsuz sonuçların doğru bir şekilde giderilmesi ve kontrol altına alınması gerekmektedir, aksi halde bireyin sosyal yaşamını, fiziksel ve zihinsel sağlığını ciddi anlamda olumsuz etkileyecek sonuçlarla karşılaşılabilir.

Daha fazla bilgi için “İŞ HAYATI” kategorisini inceleyebilirsiniz.